INGEZONDEN BRIEF: ‘Werk samen aan een gezonde leefomgeving en een duurzame toekomst’

INGEZONDEN BRIEF

Als reactie op een ingestuurde brief van vorige week wil ik graag een aantal feiten met u delen. Ze zijn misschien niet populair, maar ze zijn niet te weerleggen en verdienen bij de discussie over de toekomst van de landbouw ook aandacht.

Nederland is van alle EU-landen de grootste importeur van soja, en de vierde grootste importeur ter wereld. 80% van de geïmporteerde soja is bestemd voor veevoer. Brazilië is de grootste leverancier van soja. Wij, als zogenaamd peanuts landje, spelen dus een grote rol in de ontbossing van het amazone oerwoud – de longen van de aarde. 
In 2019 was Nederland de op een na grootste landbouwexporteur ter wereld.

De Nederlandse stikstofuitstoot is de hoogste van Europa: per hectare stoten we ongeveer 4 keer zo veel uit als het EU-gemiddelde. 
De landbouw veroorzaakt 61 procent van de Nederlandse stikstofemissie. De maatschappelijke kosten van de vee-industrie lopen in de miljarden – door haar bijdrage aan de stikstofuitstoot, klimaatverandering, vermesting en fijnstof. 
Nederland heeft de hoogste vee-dichtheid ter wereld. Zo slachten we in Nederland 600 miljoen kuikens per jaar. Vooral plofkippen voor de export.

In 2019 was ruim een derde van de totale begroting van de Europese Unie bestemd voor de landbouw: 59 miljard euro. In 2018 kregen Nederlandse boeren 835 miljoen euro aan landbouw- subsidies. Daarvan was 720 miljoen euro directe inkomenssteun, die is gekoppeld aan hoeveel land een boer heeft. Hoe meer land, hoe meer subsidie. Een derde van het totale bedrag gaat naar boeren die meer dan twee keer modaal verdienen. 
Het is overigens ook een feit, dat zonder subsidies het bruto bedrijfsinkomen van boeren vaker onder het wettelijk minimumloon ligt. De subsidies zijn in deze gevallen dus van belang. Maar de subsidies zijn duidelijk niet eerlijk verdeeld, en er moet iets veranderen om kleinere en zeker biologische boeren beter te ondersteunen.

Nederland staat op de laatste plaats in een Europese ranglijst van waterkwaliteit. Over vijf jaar moet het oppervlakte- en grondwater in Nederland van goede kwaliteit en kwantiteit zijn. Minder als één procent van onze oppervlaktewateren voldoet aan alle eisen. De waterkwaliteit verslechtert zelfs en (grond)waterstanden zijn structureel te laag. Landbouw is een van de belangrijkste oorzaken. We koersen af op een impasse vergelijkbaar met de stikstofcrisis, met mogelijk verstrekkende gevolgen voor natuur én economie.

De groene omgeving in Meijel (van echte natuur is nauwelijks meer sprake) wordt gekenmerkt door weinig biodiversiteit. Een klein aantal stikstofminnende planten overheersen. Zeldzame soorten zijn vrijwel niet meer aanwezig en daarmee zijn ook veel insecten soorten verdwenen. Dit zet een zogenaamd domino-effect in werking. Met het achteruitgaan of zelfs verdwijnen van planten, verdwijnen ook allerlei organismen die afhankelijk zijn van deze plantensoorten. Het ecosysteem is hierdoor verziekt en weinig veerkrachtig. Wij staan als mensen niet los van de natuur, maar zijn er mee verbonden en er zelfs afhankelijk van.

De populaties van wilde bestuivers zijn volgens een recent Duits onderzoek in de periode 1989-2014 met ruim tachtig procent afgenomen. Oorzaken zijn de achteruitgang van bloeiende planten, gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, schaalvergroting en intensivering in de landbouw. Hommels en wilde, solitaire bijen zijn in Nederland onder de huidige (2022) toelatingsprocedure voor landbouwgif nog steeds niet beschermd.
 Los van de grote stikstof- en vervuilingsproblemen, is de moderne vee-industrie verantwoordelijk voor veel dierenleed.

De hoge vee-dichtheid in Nederland verhoogt de kans op verspreiding van dierziekten. Ook worden vanwege strenge milieuregels veel stallen potdicht gehouden en voorzien van een luchtwasser om omwonenden stankoverlast te besparen. De dieren worden opgesloten in de giftige lucht. Luchtwassers verspreiden het vuur bij een stalbrand razendsnel, waardoor de dieren geen schijn van kans maken.

In de bio-industrie staan varkens in volle, kale en vaak vuile stallen. Ze staan op een vloer van beton, staal of plastic met roosters of spleten. Ze hebben geen stro om in te wroeten en ze komen vrijwel nooit buiten. Om ze rustig te houden, staan ze het grootste deel van de dag in het donker. Volgens de huidige, Europese regels hoeft een varken van 100 kilo niet meer dan één vierkante meter oppervlak te hebben. 
 Zeugen in de vee-industrie moeten zoveel mogelijk biggen ’produceren ́. Ze krijgen iets meer dan twee nesten per jaar, tien tot twaalf biggen per nest. Na verloop van tijd raakt hun lichaam uitgeput. Veel langer dan twee à drie jaar gaan deze industriezeugen niet mee. Terwijl varkens wel twintig jaar oud kunnen worden.

De meeste zeugen worden gedurende hun 16,5 week durende zwangerschap afzonderlijk in zogenaamde ligboxen gehouden; metalen kooien die zo klein zijn, dat de zeug zich niet eens kan omdraaien. Er is geen stro en er is geen interactie mogelijk met andere zeugen. De dieren blijven in de ligbox, zwangerschap na zwangerschap. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de ligboxen lichamelijke en geestelijke problemen kunnen veroorzaken. Kreupelheid door zwakkere botten en spieren, schaafwonden, hartproblemen en problemen bij de ontlasting zijn veelvoorkomende problemen.

In 2017 zorgden in Nederland zo’n 1,7 miljoen koeien voor een totale productie van ongeveer 14 miljard liter melk. In 1950 gaf een koe nog zo’n 4.000 liter melk per jaar. Nu is dat jaarlijks ruim 8.000 liter melk, maar er zijn ook koeien die 10.000 tot 12.000 liter per jaar geven. Veel melkkoeien worden al op relatief jonge leeftijd van 6 à 7 jaar geslacht, terwijl een koe wel 20 jaar oud kan worden. 
De koe geeft van nature alleen melk in de periode dat ze een kalf heeft. Gemiddeld krijgt een koe in Nederland 4 kalfjes gedurende haar leven. In de melkveehouderij halen de meeste veehouders het kalf direct na de geboorte bij de moeder weg. Dit abrupte scheiden doen ze omdat melk hun bron van inkomsten is. Het kalf is een bijproduct. Elke melkkoe is een moeder van wie haar kalf is afgenomen. 
 Zo’n 80% van de koeien kampt met klauw- en pootproblemen, variërend van een lichte klauwontsteking tot ernstige kreupelheid. Dit kan diverse oorzaken hebben, zoals verkeerde voeding en huisvesting op een gladde, natte betonnen vloer. 
30% van de koeien in Nederland komen nooit buiten.

Nederland houdt jaarlijks 1,4 miljoen kalveren om vet te mesten en te slachten. Meer dan de helft van deze kalfjes komt uit het buitenland. In 2020 importeerde Nederland circa 765.000 jonge kalveren. Zo’n 85.000 van deze dieren kwamen van ver, bijvoorbeeld uit Estland, Letland of Ierland. Bovendien stuurt Nederland jaarlijks tienduizenden runderen naar verre landen buiten de EU, zoals naar Pakistan en Rusland. 
 In 2020 exporteerde Nederland bijna zeven miljoen biggen naar verschillende landen in Europa. Meer dan 1,5 miljoen van deze biggen werden op lange transport gezet naar Italië, Spanje, Polen en Roemenië. Soms duren de transporten wel vijftig uur. Extreme weersomstandigheden, zoals kou of hitte, zijn geen reden voor de chauffeur om te stoppen. Eenmaal aangekomen op de bestemming zijn veel dieren uitgeput, uitgedroogd of dood.

Onze zomers worden steeds warmer. Dat is slecht nieuws voor de dieren. Op een hete dag kunnen ze geen kant op. Opgesloten in een wei zonder schaduw, een afgesloten schuur of een bloedhete vrachtwagen lijden ze enorm. Soms tot ze er dood bij neervallen.
 Als het buiten 30°C is, kan het in varkensstallen wel 35-40°C worden. Omdat varkens heel slecht tegen hitte kunnen, onder andere omdat ze niet kunnen zweten, neemt de ademhalingsfrequentie enorm snel toe, tot soms meer dan 100 ademhalingen per minuut. Veel varkens zien zich bij extreme hitte soms genoodzaakt om in hun eigen ontlasting en urine te rollen en zo af te koelen. Dit terwijl varkens hele zindelijke dieren zijn en een afkeer hebben van mest.

Het is weinig zinvol om te dreigen en te schelden of, erger nog, ons hoofd in het zand te steken. Kunnen we niet beter proberen de feiten te aanvaarden, en samen op een constructieve en vreedzame manier aan een gezonde leefomgeving en een duurzame toekomst te werken? Voor ons allemaal, voor de dieren, voor onze aarde.

Ilse Hendriks, BSc, MSc Biologische Wetenschappen 
(iedere dag buiten in de natuur, met de voeten in de klei (nou ja, de zandgrond) en het (droge) moeras)